Zasady dobierana zaopatrzenia ortopedycznego dla pacjenta
Zaopatrzenie ortopedyczne jest integralną częścią prawidłowego, kompleksowego postępowania leczniczego i rehabilitacyjnego. Prawidłowo zastosowane pozwala na znaczną poprawę stanu funkcjonalnego pacjenta, w bardzo znacznym stopniu obniża koszty leczenia zarówno dla chorego jak i NFZ:
- zmniejsza ilość stosowanych leków przeciwbólowych i p. zapalnych
- zmniejsza ilość powikłań po w/w lekach
- zmniejsza ilość wizyt w poradniach specjalistycznych
- umożliwia prowadzenie rehabilitacji w warunkach ambulatoryjnych (ogranicza konieczność i potrzeby leczenia w warunkach szpitalnych)
- poprawia sprawność funkcjonalną pacjenta umożliwiając niejednokrotnie kontynuację zatrudnienia lub umożliwiając podjęcie pracy (ogranicza świadczenia rentowe i umożliwia płacenie składek na świadczenia zdrowotne)
- umożliwia wielu pacjentom powrót do uprawianych sportów i zainteresowań
- poprawia stopień samodzielności osobom z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi
W większości przypadków pacjenci (a często i lekarze) nie zdają sobie sprawy z istnienia i ewentualnej dostępności dla nich środków zaopatrzenia ortopedycznego. W związku z powyższym istnieje konieczność zobaczenia i przymierzenia określonej ortezy przez pacjenta. W każdej grupie ortez i aparatów (przyporządkowanych jednemu numerowi w wykazie kodów sprzętu ortopedycznego opracowanym przez NFZ) na polskim rynku znajduje się obecnie od kilku do kilkudziesięciu aparatów różnych firm. Nie ma idealnego aparatu najlepszego dla każdego pacjenta. Wybranie najlepszego dla pacjenta aparatu jest trudne zarówno dla lekarza jak i chorego. Konieczne jest zastosowanie próby użytkowej w warunkach naturalnych – w przypadku aparatów na staw kolanowy jest to chodzenie po schodach, przejście w terenie nierównym (łąka trawnik), zejście po pochyłości. Czynności te pozwalają ocenić stopień poprawy chodu dla konkretnego pacjenta po zastosowaniu danego aparatu. Dopiero po spróbowaniu kilku typów ortez chory może podjąć w miarę możliwości racjonalny wybór.
Dobierając określony aparat konieczne jest nie tylko określenie stopnia zaawansowania schorzenia stwierdzonego wywiadem, badaniem klinicznym i widocznego w badaniach obrazowych (RTG, USG, TK, MRI ). Aparat musi być dobierany z uwzględnienie wielu czynników: wiek i aktywność zawodowa (pracownik fizyczny), ogólna sprawność fizyczna (np. upośledzenie sprawności rąk, przykurcze w stawach biodrowych ograniczają możliwość samodzielnego zakładania ortezy stawu kolanowego), preferowane hobby i aktywność sportowa (mocny aparat na staw kolanowy będzie potrzebny i używany dużo wcześniej przez osobę jeżdżącą na nartach, chodzącą po górach, grzybiarza, leśnika, geodetę itp.)
W swojej praktyce od wielu lat dobierając określone zaopatrzenie dla pacjenta postępuję wg schematu wieloetapowego:
ETAP I (pierwsza wizyta)
1. Wywiad uzyskany od pacjenta i na podstawie posiadanej dokumentacji leczenia.
2. Badanie kliniczne – określenie rodzaju, stopnia nasilenia i zaawansowania określonej dysfunkcji.
3. Uzupełniony szczegółowy wywiad.
4. Ocena wyników badań obrazowych i laboratoryjnych posiadanych przez pacjenta.
5. Zlecenie leczenia farmakologicznego, rehabilitacji w warunkach domowych (krioterapia, ciepłe kompresy, ćwiczenia Knaipowskie).
6. Zlecenie próby dobrania zaopatrzenia ortopedycznego.
7. Podczas pierwszej wizyty w przypadkach uzasadnionych, przy zgodzie pacjenta wypisywany jest wniosek na laski łokciowe jako dysfunkcję stałą pomimo braku pełnego uzasadnienia w badaniach obrazowych.
8. Zlecenie badań obrazowych pozwalających na udokumentowanie stanu klinicznego i potwierdzenie lub wykluczenie wstępnego rozpoznania.
ETAP II (wizyta II lub kolejna)
- Uzupełnienie wywiadu klinicznego, ocena zastosowanego leczenia.
- Ocena wszystkich wykonanych badań obrazowych i ocena stopnia zaawansowania i ewentualnej progresji istniejących schorzeń – określenie stopnia zaawansowanie i utrwalenia uszkodzeń miejscowych.
- Ocena przez pacjenta próbowanego zaopatrzenia ortopedycznego ze szczególnym uwzględnieniem poprawy funkcji.
- Wspólna ocena przez lekarza i pacjenta konieczności zastosowania określonego zaopatrzenia ortopedycznego z określeniem szczegółowych wskazań do jego stosowania (ewentualne zlecenie prób kolejnych aparatów i ortez).
- W niektórych przypadkach konieczne jest wskazanie pacjentowi konkretnych modeli ortez (np. znaczna otyłość – aparat musi być odpowiednio mocny , zwyrodnienie i niestabilność obu kolan połączona ze znaczną koślawością – przynajmniej jeden aparat na kolano musi być jednoszynowy).
- W części przypadków istnieje konieczność zakupu przez pacjenta zaopatrzenia ortopedycznego nie refundowanego ( np.dobrej jakości pończochy przeciwżylakowe) koniecznych do prawidłowego i bezpiecznego stosowania określonej ortezy.
- Kwalifikacja na podstawie w/w czynników do określenia istniejącej dysfunkcji jako czasowa lub stała.
- Słowne potwierdzenie przez pacjenta konieczności zastosowania określonego wybranego przez niego zaopatrzenia ortopedycznego.
- Wypisanie wniosku na zaopatrzenie ortopedyczne.
- Zlecenie leczenia rehabilitacyjnego w warunkach ambulatoryjnych lub szpitalnych, lub skierowanie na leczenie operacyjne.
Etap III (wizyta kolejna)
- Sprawdzenie prawidłowego stosowania określonej ortezy i stopnia poprawy funkcji narządu – pomimo wcześniejszych wyjaśnień i instruktarzu zdarzają się często problemy z ich prawidłowym użytkowaniem.
- Weryfikacja zaleceń odnośnie czasu i warunków jej stosowania zaopatrzenia ortopedycznego.
lek. med. Piotr Kliszcz
ortopeda traumatolog oraz specjalista rehabilitacji medycznej
